تعریف رشته دکتری بیولوژی تولید مثل (Reproductive Biology)
دکتری رشته بیولوژی تولید مثل رشته ای است که به شیوه‌ای شامل آموزش و پژوهش در خصوص فرایندهای تولید مثل و توسعه جنینی می‌باشد. این رشته در واقع علاوه بر بررسی آناتومی، فیزیولوژی، بافت شناسی، ایمونولوژی، ژنتیک و بیوشیمی سیستم تولید مثل و مراحل تکامل جنین و همچنین علل و عوامل موثر بر ناباروری و راهکارهای اصلاح آن را مورد نظر قرار میدهد. در این رشته، مطالعاتی در خصوص مراحل تغییرات هورمونی در زنان و مردان در دوران بلوغ، فرایند تولید و انتقال اسپرم، فرایند تخمک‌گذاری و تشکیل جنین، فنوتیپ جنین، تشخیص بیماری‌های ژنتیکی در جنین و مطالعه مولکولی و بیوشیمیایی جنین انجام میشود. علاوه بر این، رشته بیولوژی تولید مثل در تحقیقات پزشکی و درمان ناباروری نقش مهمی را ایفا می‌کند. دانش آموختگان این رشته از ارکان تیم باروری و ناباروری شامل متخصص زنان و ،زایمان ،اورولوژیست دکترای بیولوژی ،تولید مثل جنین شناس، ژنتیسین آندوکرینولوژیست ایمونولوژیست و دکترای علوم سلولی و مولکولی می باشند. روش‌های کمک باروری که یکی از ارکان مهم این رشته است شامل مجموعه‌ای از تکنیکهای شامل تکنیک‌هایی مانند آماده سازی و تزریق اسپرم مستقیما به رحم (IUI)، تزریق اسپرم به داخل تخمک (ICSI)، فریز و ذوب تخمک، اسپرم، جنین، بافت بیضه و تخمدان و همچنین کشت جنین، و انتقال آن به رحم میباشند. بعلاوه امروزه با پیشرفت علم، روشهایی مانند تزریق سلولهای بنیادی به رحم و تخمدان، PRP تراپی، تزریق سیتوکاین‌ها و غیره نیز در این رشته مد نظر قرار گرفته اند.
تاریخچه
با پیدایش و به کارگیری تکنیکهای کمک باروری تحت عنوان (Assisted Reproductive Techniques; ART) امکان درمان ناباروری فراهم گردیده است. تاریخ IVF به سال ۱۹۷۸ برمی‌گردد، زمانی که دکتران پیتر و اندرولا اولین بچه IVF را به دنیا آوردند. این روش در ابتدا برای زوجهایی که با مشکلات باروری روبرو بودند، به کار گرفته شد. در سال ۱۹۸۳، اولین بچه IVF در آمریکا به دنیا آمد و پس از آن، این روش در سراسر جهان شناخته شد. همچنین، در دهه ۱۹۸۰، تکنولوژی ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) نیز توسعه یافت که در آن یک تک اسپرم مستقیماً به داخل تخمدان تزریق میشود. این روش برای مواردی مانند ناباروری مردان با آسیب به اسپرم، ناباروری برای آن‌هایی که تعداد اسپرم‌هایشان کم است و نیز برای مواردی که IVF با موفقیت انجام نمی‌شود، استفاده میشود. بعدها این روشها برای مواردی مانند ناباروری زنان تنها، ناباروری مردان، ناباروری بدلیل بستری شدن، ناباروری بعد از برخی از عملیات جراحی و غیره نیز مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، تکنولوژی‌های مختلفی برای بهبود باروری و افزایش نرخ موفقیت در IVF توسعه یافته‌اند. این شامل تکنولوژی‌هایی مانند IMSI (Intracytoplasmic Morphologically Selected Sperm Injection)، PGD (Pre-implantation Genetic Diagnosis)، PGS (Pre-implantation Genetic Screening) و غیره است. این رشته در کشورهای مختلف از جمله ،انگلستان استرالیا، کانادا و آمریکا و سایر کشورها به عنوان جنین شناسی بالينی و یا پزشکی تولید مثل تدریس میشود به نظر میرسد با توجه به گسترش دوره های فوق لیسانس، و Ph.D. در این زمینه تجربیات کشورهای مختلف در مورد تأسیس این رشته موفقیت آمیز بوده است. در ایران نیز پس از تاسیس این رشته، افزایش چشمگیری در تعداد و کیفیت مراکز ناباروری اتفاق افتاده و امروزه بالای 100 مرکز نازایی مشغول فعالیت هستند.
گروه بیولوژی تولید مثل در دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال 1395 تاکنون در مقطع دکترای تخصصی اقدام به پذیرش دانشجو کرده است و فارغ التحصیلان این گروه در دانشگاههای علوم پزشکی و مراکز ناباروری کشور مشغول به فعالیت های بالینی، تحقیقاتی، و آموزشی هستند.
گروههای مرتبط با رشته بیولوژی تولید مثل
گروه بیولوژی تولید مثل ارتباط آموزشی پژوهشی، و بالینی با رشته های زنان و زایمان، اورولوژی، علوم تشریح، بافت شناسی، ایمونولوژی، ژنتیک و بیوشیمی دارد. همچنین این گروه در زمینه های تحقیقاتی با مراکز تحقیقاتی مرتبط با سلولهای بنیادی، بیومواد و نانوفناوری همکاری دارد.